راهنمای ساخت و ساز برترین مطالب ساخت و ساز | راهنمای مهندسین عمران
هنگام گودبرداری انتخاب روش درست و مطلوب گودبرداری مسئله اساسی بسیار مهی است.
در زمین های کوچک قادر به استفاده از شیوه های مختلف نمی باشیم چرا که صرفه اقتصادی ندارد، به این علت است که بیشتر در پروژه های بزرگ قادر به استفاده از انواع روش ها با کمک تحلیل های مورد نیاز از نظر مشخصه های خاک و زمین و اطراف زمین و براورد هزینه های مورد نظر است.
روش های متداول پایدار سازی
چندین روش متداول برای پایدار کردن وجود دارد که به شرح زیر است:
- مهارسازی
- دوخت به پشت
- دیواره دیافراگمی
- مهار متقابل
- اجرای شمع
- خرپایی
- سپر کوبی
- پشت بندهای افقی و مایل
-
روش مهارسازی
در این روش از خود خاک‌های دیواره کمک گرفته می‌شود تا بتوان حرکت و رانش خاک را کنترل کرد. در حاشیه زمین گودبرداری در فواصل معین چاه‌هایی حفر می شود که عمق این چاه‌ها برابر با عمق گود به اضافه مقداری اضافی برای شمع بتنی انتهای تحتانی این چاه‌هاست. پس از اتمام حفر چاه‌ها درون آن‌ها پروفیل‌های I شکل یا H شکل قرار می گیرد. نتهای پروفیل‌ها را باید به میزان ۰٫۲۵ تا ۰٫۳۵ عمق گود، پایین‌تر از رقوم کف گود درون بخش شمع ادامه دهید و در انتهای پروفیل‌ها نیز شاخک‌هایی را در نظر گیرید. در ادامه شمع انتهای تحتانی را که قبلاً آرماتوربندی آن را اجرا و کار گذاشته، بتن ریزی می‌شود. بدین ترتیب پروفیل‌های فولادی مذکور در شمع مهار می‌شوند و پروفیل‌های فولادی همراه با شمع نیز در خاک مهار می‌شوند .پس از اجرا این مرحله، عملیات گودبرداری به صورت مرحله به مرحله اجرا می‌شود.
-
روش دوخت به پشت
این روش، مشابهت زیادی با روش مهار سازی دارد. در این روش نیز حفاری را به صورت مرحله به مرحله و از بالا به پایین گود اجرا می‌کنیم. در هر مرحله به کمک دستگاه‌های حفاری ویژه، چاهک‌هایی افقی یا مایل در بدنه‌ی دیواره‌ی گود حفر می‌کنیم. سپس، درون این چاهک‌ها کابل‌های پیش تنیدگی قرار می‌دهیم و با تزریق بتن در انتهای چاهک، این کابل‌ها را کاملاً در خاک مهار می‌کنیم. سپس کابل‌ها مزبور را به‌کمک جک‌های ویژه‌ای می‌کشیم و انتهای بیرون آمده‌ی کابل را بر روی سطح جداره‌ی گود مهار می‌کنیم. آنگاه به درون چاهک‌های مزبور بتن تزریق می‌کنیم. پس از سخت شدن بتن و کسب مقاومت کافی آن، کابل‌ها را از جک آزاد می‌کنیم. عمق گودبرداری در هر مرحله، بستگی به نوع خاک و فاصله‌ی بین چاهک‌ها دارد و معمولاً در حدود ۲ تا ۳ متر است.
-
روش مهار متقابل
روش مهار متقابل نام دیگر سازه نگهبان مهار متقابل، روش پشت بندهای افقی و مایل است که برای جلوگیری از تغییر مکان جانبی در گودهایی با عرض کم و در محیط های شهری استفاده می شود. در مرحله ابتدایی در دو طرف گود، در فواصل معین از یکدیگر چاهک‌های را حفر می شوند که طول این چاهک‌ها برابر با عمق گود به اضافه مقداری اضافه تر به میزان حدود ۰٫۲۵ تا ۰٫۳۵ برابر عمق گود است. سپس درون چاهک‌ها پروفیل‌های فولادی H یا I مطابق با محاسبات و نقشه های اجرایی قرار می‌گیرد . طول این پروفیل‌ها معمولاً به گونه ای در نظر گرفته می شود که انتهای فوقانی آن‌ها تا حدی بالاتر از تراز بالای گود قرار گیرد ، در ادامه فوقانی هر دو پروفیل قائم مزبور را به کمک تیرها و خرپاهایی به یکدیگر متصل می شوند.
-
روش اجرای شمع
در این روش قبل از گود برداری، محل شمع‌ها در حریم زمین گود به فواصل ۳ تا ۵ متر مشخص می‌شود. اقدام به حفر چاه‌هایی معمولاً به قطر ۸۰ الی ۱۰۰ سانتیمتر می‌کنند. عمق این چاه‌ها به اندازه ارتفاع گودبرداری به علاوه ۲۵ تا ۳۵ سانتیمتر است. سپس توسط آرماتور‌های طولی و خاموت‌های دور پیچ، چاه کنده شده را مسلح و بتن ریزی کرده و اقدام به گودبرداری با رعایت حریم شمع‌ها می‌کنند.
از مزیتهای این روش می‌توان به سرعت بالای عملیات اجرایی، پایین بودن هزینه عملیات در پروژه‌های بزرگ و دست و پا گیر نبودن آن اشاره کرد. استفاده از این روش تا عمق ۵ متر اقتصادی است و برای گود‌برداری‌های با عمق زیاد می‌توان از مهار مایل اتکا به شمع استفاده کرد، تا اجرای شمع بتنی مقرون به صرفه باشد. همچنین از شمع‌های پیش ساخته می‌توان به جای شمع‌های درجا بهره برد. ولی در پروژه‌های شهری به دلیل مشکلات اجرایی، شمع‌ها باید به صورت درجا اجرا شود.
-
روش خرپایی
در این روش عمق چاه‌ها مانند روش اجرای شمع بوده، ولی طول پروفیل‌ها را طوری انتخاب می‌کنند که انتهای فوقانی آن تا حدی بالاتر از تراز فوقانی گود قرار گیرد. سپس قسمت فوقانی پروفیل را به کمک تیر یا خرپاهایی به یکدیگر متصل و آنگاه اقدام به گود برداری می‌کنند. اگر عمق گود تا حدی پایین‌تر رفت، می‌توان برای اطمینان بیشتر، در نقاط دیگری از ارتفاع پروفیل قائم نیز سیستم مهار متقابل را اجرا کرد. همچنین در سیستم مهار متقابل، باید در جهت عمود بر سیستم یا همان جهت عمود بر طولی استفاده کرد. برای اطمینان از پایداری پروفیل‌ها می‌توان قسمت‌های تحتانی پروفیل که درکمترین تراز چاه قرار دارد را حداقل تا عمق ۱ متر مسلح و بتن ریزی کرد. این روش در گود‌برداری‌های با عرض کم مناسب بوده و از مزیتهای آن می‌توان سرعت اجرای بالا، هزینه کمتر و جا گیر نبودن را متذکر شد.
در صورتی که در کناره‌ها‌ی گود ساختمان‌های بدون هماهنگی باشد، بهتر است خود ساختمان نیز مهار متقابل گردد. معمولاً سازه انتخاب شده برای این کار خرپا می باشد.
-
روش سپرکوبی
ابتدا در طرفین گود سپرهایی را کوبیده و سپس خاکبرداری را اغاز نماییم. پس از آنکه عمق خاکبرداری به حد کافی رسید در کمرکش سپرها و بر روی آن‌ها، تیرهای پشت‌بند افقی را تعبیه نماییم. سپس قیدهای فشاری قائم را در جهت عمود بر صفحه‌ی سپرها به این پشت‌بندهای افقی متصل سازیم. سپرها و پشت‌بندها و قیدهای فشاری در عرض‌های کم و خاک‌های غیر سست، معمولاً از نوع چوبی است ولی در عرض‌های بیشتر و خاک‌های سست‌تر استفاده از سپرها و پشت‌بندها و قیدهای فشاری فلزی نشدنی است.
